Tek tırnaklı dizeler
Bir dizeyi belirtmenin en basit yolu dizeyi tek tırnak
('
) imlerinin arasına almaktır.
Tek tırnaklı bir dize içinde tek tırnağı sayıl değeriyle kullanmak
isterseniz önüne bir tersbölü imi getirmelisiniz (\
).
Bir tersbölü imini sayıl değeriyle kullanmak isterseniz onun da önüne bir
tersbölü imi getirmelisiniz (\\
). Tersbölü imini
bunlardan başka bir karakterin önünde kullanırsanız, tersbölü imi
karakterle birlikte basılır. \r
veya
\n
gibi özel anlamı olan öncelemeler özel anlamı yoksayılarak olduğu gibi basılır.
Bilginize:
çift tırnak ve
yorumlu metin
sözdizimlerinin aksine, değişkenler
ve özel karakterlerin öncelemleri tek tırnaklı dizelerin içinde
kullanıldıklarında yorumlanmazlar.
Çift tırnaklı dizeler
Eğer bir dize çift tırnak (") içine alınmışsa PHP, aşağıdaki özel
karakter öncelemlerini yorumlayacaktır:
Tersbölü ile öncelenmiş karakterler
Öncelem |
Anlamı |
\n |
satırsonu (LF veya ASCII 10 (0x0A)) |
\r |
satırbaşı (CR veya ASCII 13 (0x0D)) |
\t |
yatay sekme (HT veya ASCII 9 (0x09)) |
\v |
düşey sekme (VT veya ASCII 11 (0x0B)) |
\e |
escape (ESC veya ASCII 27 (0x1B) |
\f |
sayfa ileri (FF veya ASCII 12 (0x0C)) |
\\ |
tersbölü |
\$ |
dolar imi |
\" |
çift tırnak |
\[0-7]{1,3} |
Sekizlik: Bu düzenli ifade ile eşleşen dizilim, karakterin sekizlik
gösterimi (örn, "\101" === "A" ) olup bir bayta
sığmak için sessizce taşar (örn, "\400" === "\000" ).
|
\x[0-9A-Fa-f]{1,2} |
Onaltılık: Bu düzenli ifade ile eşleşen dizilim, karakterin onaltılık
gösterimidir (örn, "\x41" === "A" ).
|
\u{[0-9A-Fa-f]+} |
Unicode: Bu düzenli ifade ile eşleşen dizilim bir Unicode karakter
kodu olup, dizeye karakter kodunun UTF-8 gösterimini çıktılar.
Kod kaşlı ayraçlarla sarmalanmalıdır
(örn, "\u{41}" === "A" ).
|
Tersbölü imini bunlardan başka bir karakterin önünde kullanırsanız,
tersbölü imi karakterle birlikte basılır.
Çift tırnaklı dizelerin en önemli özelliği içerdiği değişkenlerin
yorumlanmasıdır. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi edinmek için Değişken çözümleme
bölümüne bakınız.
Yorumlu metinler
Bir dizenin sınırlarını belirlemenin üçüncü yolu, yorumlu
metin sözdizimidir. Bir yorumlu metin daima
<<<
karakterleri ile başlar ve hemen ardından
bir betimleyici ve bir satırsonu karakteri gelir. Asıl dize satırsonu
karakterinden sonra yer alır. Dizgenin sonunu belirtmek üzere dizenin
sonuna, baştaki betimleyici konur.
Kapanış betimleyicisinin dizeden sonraki satırın başında olması
gerekmez. Boşluk veya sekme karakterleriyle girintilenebilir. Bu durumda
girinti miktarı dizedeki tüm satırlardan ayıklanır. PHP 7.3.0 öncesinde
kapanış betimleyicisinin satırın başında olması
gerekirdi.
Ayrıca, betimleyici PHP'deki diğer isimlere uygulanan kurallara uygun
olmalıdır: Sadece bir harfle veya alt çizgi imi ile başlayabilir; sadece
harfler, rakamlar veya alt çizgi imleri içerebilir.
Örnek 1 - PHP 7.3.0 ve sonrası için Yorumlu Metin örneği
<?php
// girintisiz
echo <<<END
a
b
c
\n
END;
// 4 boşluk girintili
echo <<<END
a
b
c
END;
Yukarıdaki örneğin PHP 7.3 çıktısı:
Kapanış betimleyicisi, dizedeki tüm satırlardan daha uzun girintilenmişse
ParseError istisnası yavrulanır:
Örnek 2 - Kapanış betimleyicisi, dizedeki tüm satırlardan daha uzun girintilenmemeli
<?php
echo <<<END
a
b
c
END;
Yukarıdaki örneğin PHP 7.3 çıktısı:
PHP Parse error: Invalid body indentation level (expecting an indentation level of at least 3) in example.php on line 4
Kapanış betimleyicisi ve metin girintilenirken sekmeler kullanılabilir,
ancak sekmeler ve boşluklar birlikte kullanılmamalıdır. Böyle bir durumda
ParseError istisnası yavrulanır. Girinti için
sekmeleri ve boşlukları karıştırmak okunabilirliğe zararlı olduğundan bu
kısıtlamaya gidilmiştir.
Örnek 3 - Kapanış betimleyicisin girintilenirken sekmeler ve boşluklar
birlikte kullanılmamalı
<?php
// Aşağıdaki kod çalışmaz.
// Metin boşluklarla kapanış betimleyici sekmelerle girintilenmiş
{
echo <<<END
a
END;
}
// Metinde boşluk ve sekmelerin karışık kullanımı
{
echo <<<END
a
END;
}
// Kapanış betimleyicide boşluk ve sekmelerin karışık kullanımı
{
echo <<<END
a
END;
}
Yukarıdaki örneğin PHP 7.3 çıktısı:
PHP Parse error: Invalid indentation - tabs and spaces cannot be mixed in example.php line 8
Kapanış betimleyicisinin noktalı virgül ve satırsonu ile sonlandırılması
gerekmez. Örneğin PHP 7.3.0 ve sonrasında aşağıdaki gibi bir kod çalışır:
Örnek 4 - Kapanış betimleyicisinden sonra devam eden ifade
<?php
$values = [<<<END
a
b
c
END, 'd e f'];
var_dump($values);
Yukarıdaki örneğin PHP 7.3 çıktısı:
array(2) {
[0] =>
string(11) "a
b
c"
[1] =>
string(5) "d e f"
}
Uyarı
Kapanış betimleyicisi satırın hemen başındaysa başka bir sözcüğün parçası
olup olmadığında bakılmaksızın kapanış betimleyici olarak ele alınır ve
ParseError istisnasına sebep olur.
Örnek 5 - Metin içindeki kapanış betimleyici dizesi ParseError yavrulatır
<?php
$values = [<<<END
a
b
END ING
END, 'd e f'];
Yukarıdaki örneğin PHP 7.3 çıktısı:
PHP Parse error: syntax error, unexpected identifier "ING", expecting "]" in example.php on line 6
Bu sorundan kaçınmak için basit bir kurala uymak yeterlidir:
betimleyiciyi metin gövdesi içinde görünenlerden seçme..
Uyarı
PHP 7.3.0 öncesinde, kapanış betimleyicisinin bulunduğu satırda
betimleyicinin hemen ardına konan muhtemel bir
noktalı virgül (;
) dışında hiçbir karakter
bulunmaması çok önemli olup buna özellikle dikkat etmelisiniz. Yani,
betimleyici özellikle girintilenmemeli; noktalı
virgülden önce ve sonra herhangi bir boşluk karakteri bulunmamalıdır.
Ayrıca, kapanış betimleyicisinden hemen önce gelen karakterin yerel
işletim sistemine özgü satırsonu karakteri olması çok önemlidir.
Bu karakter Unix ve macOS için \n
'dir. Kapanış
betimleyicisinden (ve olası noktalı virgül karakterinden) sonraki
karakter de böyle bir satırsonu karakteri olmalıdır.
Eğer bu kurallara uyulmaz ve kapanış betimleyicisinin etrafı temiz
tutulmazsa kapanış betimleyicisi algılanamayacağından PHP kapanış
betimleyicisini aramaya devam edecektir. Eğer dosyanın sonuna kadar
uygun bir kapanış betimleyicisi bulunamazsa son satırda bir çözümleme
hatası oluşacaktır.
Yorumlu metinler sınıf özelliklerini ilklendirmek için kullanılamazlar.
PHP 5.3'ten beri bu sınırlama sadece değişken içeren yorumlu metinler
için geçerlidir. Bunun yerine
yorumsuz metinler
kullanılabilir.
Örnek 6 - PHP 7.3.0 öncesi için geçersiz örnek
<?php
class foo {
public $bar = <<<EOT
bar
EOT;
}
// Betimleyici girintilenmez
?>
Örnek 7 - PHP 7.3.0 öncesi için bile geçerli örnek
<?php
class foo {
public $bar = <<<EOT
bar
EOT;
}
?>
Değişken içeren yorumlu metinler sınıf özelliklerini ilklendirmek için
kullanılamaz.
Yorumlu metinler tıpkı çift tırnaklı dizeler gibi davranırlar. Yorumlu
metin çift tırnaklar arasına alınmaz ve metin içindeki çift tırnak
imlerinin tersbölü ile öncelenmesi gerekmez, ancak yukarıda çift tırnaklı
dizeler için belirtilen öncelem kodları kullanılabilir. Değişkenler
yorumlanır, fakat yorumlanan metin içinde yer alan karmaşık değişkenler
ifade edilirken dizelerde dikkate alınması gerekenler yorumlu metinlerde
de dikkate alınmalıdır.
Örnek 8 - Yorumlu metin örneği
<?php
$str = <<<EOD
Yorumlu metin sözdizimi
kullanılarak çok sayıda
satıra bölünmüş dize örneği.
EOD;
/* Değişkenlerin de kullanıldığı daha karmaşık bir örnek */
class foo
{
var $foo;
var $bar;
function __construct()
{
$this->foo = 'Foo';
$this->bar = array('Bar1', 'Bar2', 'Bar3');
}
}
$foo = new foo();
$name = 'Kimimben';
echo <<<EOT
Adım "$name" ve işim $foo->foo basmak.
Şimdi {$foo->bar[1]} basıyorum.
Bu büyük 'A' basmalı: \x41\n
EOT;
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Adım "Kimimben" ve işim Foo basmak.
Şimdi Bar2 basıyorum.
Bu büyük 'A' basmalı: A
Ayrıca işlev bağımsız değişkeninde veri aktarırken de yorumlu metin
kullanılabilir:
Örnek 9 - Bağımsız değişkenlerde yorumlu metin kullanımı
<?php
var_dump(array(<<<EOD
foobar!
EOD
));
?>
Statik değişkenleri ve sınıf özelliklerini veya
sabitlerini yorumlu metin sözdizimini kullanarak ilklendirmek mümkündür:
Örnek 10 - Statik değer olarak yorumlu metin kullanımı
<?php
// Statik değişkenler
function foo()
{
static $bar = <<<LABEL
Burada hiçbir şey yok...
LABEL;
}
// Sınıf özellikleri ve sabitleri
class foo
{
const BAR = <<<FOOBAR
Sınıf sabiti örneği
FOOBAR;
public $baz = <<<FOOBAR
Özellik örneği
FOOBAR;
}
?>
Yorumlu metinlerin açılış betimleyicisi
seçimlik olarak çift tırnaklarla kapatılabilir:
Örnek 11 - Yorumlu metin bildiriminde çift tırnak kullanımı
<?php
echo <<<"TIRNAKLI"
Merhaba Dünya!
TIRNAKLI;
?>
Yorumsuz metinler
Yorumlu metinlerin çift tırnaklı dizelere karşılık gelmesi gibi yorumsuz
metinler de tek tırnaklı dizelere karşılık gelir. Yorumsuz metinler de
yorumlular gibi belirtilir ama, yorumsuz metin içinde çözümleme
yapılmaz. Yorumsuz metinler, PHP kodlarını veya büyük metin
bloklarını herhangi bir önlem almaksızın içine yerleştirmek için
elverişlidirler. Belirtilen metin bloğunun çözümlenmemesinden dolayı
SGML'nin <![CDATA[ ]]>
oluşumu ile benzer
özelliklere sahiptir.
Yorumsuz metin de yorumlu metindeki <<<
dizesini kullanır fakat betimleyicisi tek tırnak içine alınır; yani,
şuna benzer: <<<'EOT'
. Yorumlu metin için
geçerli tüm diğer kurallar yorumsuz metin için de geçerlidir; özellikle
de kapanış betimleyici ile ilgili olanlar.
Örnek 12 - Yorumsuz metin örneği
<?php
$str = <<<'EOD'
Yorumlu metin sözdizimi kullanılarak çok sayıda satıra bölünmüş
dize örneği. Tersbölüler daima birebir ele alınır,
örn, \\ and \'
EOD;
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Yorumlu metin sözdizimi kullanılarak çok sayıda satıra bölünmüş
dize örneği. Tersbölüler daima birebir ele alınır,
örn, \\ and \'
Örnek 13 - Değişkenli yorumsuz metin örneği
<?php
class foo
{
public $foo;
public $bar;
function __construct()
{
$this->foo = 'Foo';
$this->bar = array('Bar1', 'Bar2', 'Bar3');
}
}
$foo = new foo();
$name = 'Kimimben';
echo <<<'EOT'
İsmim "$name" ve işim $foo->foo basmak.
Artık {$foo->bar[1]} basıyorum.
Bu büyük 'A' basmalı: \x41
EOT;
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
İsmim "$name" ve işim $foo->foo basmak.
Artık {$foo->bar[1]} basıyorum.
Bu büyük 'A' basmalı: \x41
Örnek 14 - Statik veri örneği
<?php
class foo {
public $bar = <<<'EOT'
bar
EOT;
}
?>
Değişken çözümleme
Bir dize çift tırnaklar arasında veya bir yorumlu metin olarak
belirtilmişse içindeki değişkenler çözümlenir.
İki sözdizimi türü vardır: Biri basit, diğeri karmaşık. Basit
sözdizimi en çok kullanılanı ve elverişli olanıdır; bir değişken, bir
dizi değeri veya bir nesne özelliğini bir dize içinde en az çabayla
kullanmayı sağlar.
Karmaşık sözdizimi ifadeyi sarmalayan kaşlı ayraçlar biçiminde kendini
gösterir.
Basit Sözdizimi
Çözümleyici, bir dolar imine ($
) rastlandığında,
geçerli bir değişken ismi oluşturmak için alabildiği bütün dizecikleri
açgözlülükle toplar. Değişken isminin kaşlı ayraçlar arasına alınması
ismin sonunun açıkça belirtilmesini sağlar.
Bir dizi indisi veya bir nesne özelliği de benzer şekilde
çözümlenebilir. Dizi indislerinde indis sonunu, kapayan köşeli ayraç
(]
) belirler. Aynı kural, basit değişkenler olarak
nesne özelliklerine de uygulanır.
Örnek 15 - Basit sözdizimi örneği
<?php
$juices = array("apple", "orange", "koolaid1" => "purple");
echo "He drank some $juices[0] juice.".PHP_EOL;
echo "He drank some $juices[1] juice.".PHP_EOL;
echo "He drank some $juices[koolaid1] juice.".PHP_EOL;
class people {
public $john = "John Smith";
public $jane = "Jane Smith";
public $robert = "Robert Paulsen";
public $smith = "Smith";
}
$people = new people();
echo "$people->john drank some $juices[0] juice.".PHP_EOL;
echo "$people->john then said hello to $people->jane.".PHP_EOL;
echo "$people->john's wife greeted $people->robert.".PHP_EOL;
echo "$people->robert greeted the two $people->smiths."; // Won't work
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
He drank some apple juice.
He drank some orange juice.
He drank some purple juice.
John Smith drank some apple juice.
John Smith then said hello to Jane Smith.
John Smith's wife greeted Robert Paulsen.
Robert Paulsen greeted the two .
PHP 7.1.0 ve sonrasında negatif sayısal indisler
desteklenir.
Örnek 16 - Negatif sayısal indisler
<?php
$string = 'string';
echo "The character at index -2 is $string[-2].", PHP_EOL;
$string[-3] = 'o';
echo "Changing the character at index -3 to o gives $string.", PHP_EOL;
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
The character at index -2 is n.
Changing the character at index -3 to o gives strong.
Bunlardan daha karmaşık herşey için karmaşık sözdizimini kullanmalısınız.
Karmaşık (kaşlı ayraçlı) sözdizimi
Buna karmaşık denmesinin sebebi sözdiziminin karmaşıklığı değil,
karmaşık ifadelerin kullanımını mümkün kılmasıdır.
Herhangi bir sayıl değer, dizi elemanı veya nesne özelliği bir dize
içinde bu sözdizimi ile yer alabilir. İfade dize dışındaki gösterimiyle
yazılıp {
ve }
arasına alınır.
{
öncelenemeyeceğinden bu sözdizimi sadece
$
iminin {
iminin hemen ardında
yer aldığı durumlarda tanınır. {\$
kullanımı
{$
imlerinin kendilerinin alınmasıyla sonuçlanır.
Bazı örnekler:
Bu sözdizimini kullanan dizeler içindeki değişkenler üzerinden de sınıf
özelliklerine erişmek mümkündür.
Bilginize:
{$}
içindeki işlev ve yöntem çağrılarından,
statik sınıf değişkenlerinden ve sınıf sabitlerinden erişilen değer,
dizenin tanımlandığı etki alanındaki bir değişkenin ismi olarak
yorumlanır. Kaşlı ayraçların tek başına kullanımı
({}
), statik sınıf değişkenlerinin veya sınıf
sabitlerinin değerlerine veya işlev ve yöntemlerin dönüş değerlerine
erişim için kullanılmaz.
Dizge erişimi ve karaktere göre değişiklik
Dizgelerin içindeki karakterlere, dizilerin köşeli ayraçları arasında
karakterin dizinin başlangıcından itibaren (ilk karakterin indisi sıfır
olmak üzere) kaçıncı karakter olduğu belirtilerek ($dize[42] gibi)
erişilebilir veya o karakterde değişiklik yapılabilir. Dizgeler bu
nedenle bir karakter dizisi olarak düşünülür. 1 karakterden fazlasını elde
etmek veya yer değiştirmek isterseniz substr() ve
substr_replace() işlevlerini kullanabilirsiniz.
Bilginize:
PHP 7.1.0 ve sonrasında, negatif dize başlangıçları da desteklenmektedir.
Öncesinde, bunların okunması boş bir dizeyle ve E_NOTICE
çıktılanmasıyla, yazılması ise dizenin olduğu gibi bırakılması ve
E_WARNING
çıktılanması ile sonuçlanırdı.
Bilginize:
PHP 8.0.0 öncesinde, dizge karakterlerine ayrıca
$str{42} biçeminde kaşlı ayraçlar kullanılarak da
erişilebiliyordu. Bu tür kaşlı ayraç kullanımı PHP 7.4.0 itibariyle
önerilmemekte olup PHP 8.0.0 ve sonrasında desteklenmemektedir.
Uyarı
Karakter indisi olarak dizenin uzunluğundan büyük bir değer belirtmek,
dizenin sonuna boşlukların eklenmesine sebep olur. Tamsayı olmayan
indis değerleri tamsayıya dönüştürülür. Kuraldışı indis belirtimi
E_WARNING
'e sebep olur.
Atanmış bir dizenin sadece ilk karakteri kullanılır.
PHP 7.1.0 ve sonrasında, boş dize ataması ölümcül hata ile sonuçlanır.
Evvelce, bir NULL bayt atanırdı.
Uyarı
Dahili olarak, PHP dizeleri bayt dizileridir. Sonuç olarak, dizi ayraçları
kullanarak bir dizeye erişmek ve değişklik yapmak, çok baytlı gösterimde
güvenli değildir. Bu işlem dizelere sadece ASCII gibi tek baytlık
kodlamalarda yapılmalıdır.
Bilginize:
PHP 7.1.0 ve sonrasında, boş dize üzerinde boş indis işleci kullanımı
ölümcül hataya yol açar. Evvelce, boş dize sessizce bir diziye
dönüştürülürdü.
Örnek 17 - Bazı dize örnekleri
<?php
// Dizgenin ilk karakterini alalım
$str = 'This is a test.';
$first = $str[0];
// Dizgenin üçüncü karakterini alalım
$third = $str[2];
// Dizgenin son karakterini alalım
$str = 'This is still a test.';
$last = $str[strlen($str)-1];
// Dizgenin son karakterini değiştirelim
$str = 'Look at the sea';
$str[strlen($str)-1] = 'e';
?>
Dizi başlangıçları ya tamsayı ya da tamsayı benzeri dize olmalıdır,
aksi takdirde bir uyarı yavrulanır.
Örnek 18 - Geçersiz dize başlangıçları örneği
<?php
$str = 'abc';
var_dump($str['1']);
var_dump(isset($str['1']));
var_dump($str['1.0']);
var_dump(isset($str['1.0']));
var_dump($str['x']);
var_dump(isset($str['x']));
var_dump($str['1x']);
var_dump(isset($str['1x']));
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
string(1) "b"
bool(true)
Warning: Illegal string offset '1.0' in /tmp/t.php on line 7
string(1) "b"
bool(false)
Warning: Illegal string offset 'x' in /tmp/t.php on line 9
string(1) "a"
bool(false)
string(1) "b"
bool(false)
Bilginize:
Dize değişmezleri içindeki karakterlere []
veya
{}
kullanılarak erişilebilir.
Bilginize:
{}
sözdizimini kullanarak dize değişmezleri içindeki
karakterlere erişim PHP 7.4'te kullanımdan kaldırılmıştır. PHP 8.0'da
ise tamemen kaldırılmıştır.